top of page
Ioan Teifi

Adfywio Hen Goleg Aberystwyth – Hwb Economaidd Trawsnewidiol i Gymru Wledig

Aberystwyth Old College

Cyd-destun: 'Prosiect Bywyd Newydd i'r Hen Goleg' 

Mae'r Hen Goleg eiconig yn Aberystwyth yn rhan allweddol o brosiect adfywio uchelgeisiol gyda'r nod o adfywio'r dref, y brifysgol a'r rhanbarth ehangach. Mae'r adeilad rhestredig gradd 1 o’r bedwaredd ganrif ar bymtheg hwn yn gyforiog o arwyddocâd diwylliannol a phensaernïol fel cartref cyntaf Prifysgol Cymru. Fodd bynnag, er ei fod yn parhau i fod yn adeilad eiconig fel symbol adnabyddus o'r brifysgol, nid yw'r adeilad wedi cael pwrpas na rôl graidd yn y dref yn ystod y blynyddoedd diwethaf ac roedd yn wag i raddau helaeth, gyda'r diffyg buddsoddiad sylweddol yn amlwg iawn. Yn unol â hynny, diolch i gyllid gan amrywiaeth o ffynonellau (Cronfa Treftadaeth y Loteri Genedlaethol, Cronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop, Cronfa Ffyniant Bro ac eraill), mae'r adeilad yn cael ei drawsnewid gyda chynlluniau sy'n cynnwys uwchraddio'r strwythur a datblygu cynnig eang a chyfannol sy'n cwmpasu: 


  • Diwylliant a Chymuned sy'n darparu lle ar gyfer digwyddiadau, cynadleddau busnes / cynadleddau eraill, arddangosfeydd, lleoliad wybodaeth i ymwelwyr, lleoedd i fwyta ac yfed, a llety ymwelwyr pen uchel. 

  • Byd Gwybodaeth yn darparu cyfleusterau a nodweddion i gefnogi lledaenu gwybodaeth drwy weithgareddau, hyfforddiant ac arddangosfeydd. 

  • Menter ac Arloesi gydag unedau menter busnes a fydd yn annog entrepreneuriaid ac arloesedd, yn enwedig yn y sector diwydiannau creadigol.   


Disgwylir i adfywiad llwyddiannus yr Hen Goleg gyfrannu'n sylweddol at ddatblygiad economaidd yng nghefn gwlad Cymru, gan gefnogi creu swyddi, a gwella rôl Aberystwyth fel canolbwynt diwylliannol ac addysgol allweddol yng Ngheredigion. 


Comisiynwyd Wavehill i werthuso'r prosiect yn 2021. Bydd y gwerthusiad hwn yn cael ei gynnal tan 2027, flwyddyn ar ôl i'r prosiect ddod yn weithredol er mwyn mesur effeithiau'r prosiect adfywio uchelgeisiol hwn. 


Dull: Ymgynghoriadau â rhanddeiliaid a chynllunio wedi'u gyrru gan ddata mewn prosiectau adfywio  

Roedd dull a yrrir gan ddata yn hanfodol i fesur llwyddiant prosiect Bywyd Newydd i'r Hen Goleg. Yn gyntaf, gwnaethom sefydlu llinell sylfaen gynhwysfawr ar gyfer monitro a gwerthuso, gan ddefnyddio data lleol, rhanbarthol a chenedlaethol. Mae'r llinell sylfaen hon wedi bod yn offeryn i fesur cynnydd trwy gydol y gwerthusiad. Mae'n sicrhau bod y prosiect yn bodloni gofynion penodol cyrff cyllido lluosog, megis Cronfa Treftadaeth y Loteri Genedlaethol a'r Gronfa Ffyniant Bro. 


Yn hanfodol, roedd y prosiect yn cynnwys ymgynghoriadau helaeth ag ystod eang o randdeiliaid, gan gynnwys busnesau lleol (e.e. bwytai, siopau manwerthu, a darparwyr gwasanaethau), grwpiau cymunedol, trigolion lleol ac ymwelwyr. Roedd yr ymgynghoriadau hyn yn rhoi cipolwg gwerthfawr ar gefnogaeth y prosiect, pwysigrwydd canfyddedig a photensial adeilad yr Hen Goleg, a safbwyntiau ehangach am Aberystwyth fel lle i fyw. Sicrhaodd y dull hwn y gellid mesur nodau ehangach o wella cydlyniant cymunedol a chodiad economaidd, a darparu mewnwelediadau gwerthfawr i Brifysgol Aberystwyth o ran cefnogaeth leol i'w prosiect. Cafodd canlyniadau'r ymgynghoriad eu hintegreiddio i'r camau dylunio a chynllunio, a rhoddwyd system strwythuredig ar waith i olrhain newidiadau mewn metrigau economaidd a chymdeithasol allweddol dros amser. 


Effaith: Mesur buddion economaidd a chymdeithasol yn Aberystwyth a thu hwnt 

Mae adfywiad Hen Goleg Aberystwyth yn mynd i fod yn newid gêm i'r dref a'r rhanbarth ehangach. Rhagwelir y bydd effaith y prosiect yn ymestyn y tu hwnt i'w drawsnewidiad corfforol uniongyrchol, er mwyn sicrhau manteision economaidd a chymdeithasol parhaol. Drwy fesur yr effeithiau hyn drwy fframwaith cadarn sy'n seiliedig ar dystiolaeth, bydd y prosiect yn dangos ei werth nid yn unig i ddefnyddwyr ond hefyd i'r economi gymunedol a rhanbarthol ehangach.  


Hyd yn hyn, rydym wedi cyhoeddi adroddiad Fframwaith Gwaelodlin a Gwerthuso (2023) y bydd ein gweithgareddau monitro a gwerthuso yn seiliedig arno. Rydym wedi cyhoeddi Adroddiad Gwerthuso interim (2024) sy'n archwilio cynnydd gwaith cyfalaf y prosiect a'i gyflawni yn erbyn ei dargedau ERDF. Mae adroddiadau pellach wedi'u cynllunio drwy gydol y prosiect hwn. 


Mae'r canlyniadau a ragwelir allweddol yn cynnwys 

  • Creu swyddi: Bydd y datblygiad yn creu cyfleoedd cyflogaeth newydd, yn ystod ac ar ôl y gwaith adeiladu, yn enwedig yn y sectorau lletygarwch, manwerthu a thwristiaeth. 

  • Twf Economaidd: Disgwylir i'r prosiect adfywio gynyddu nifer yr ymwelwyr yn y dref, gan fod o fudd i fusnesau lleol a hybu adfywiad economaidd yng nghefn gwlad Cymru. 

  • Cadw Diwylliannol a Threftadaeth: Fel adeilad eiconig, bydd gwaith adnewyddu'r Hen Goleg yn cryfhau safle Aberystwyth fel canolfan twristiaeth treftadaeth, gan ddenu ymwelwyr a buddsoddiad pellach. 

  • Model ar gyfer Adfywio'r Dyfodol: Bydd y dystiolaeth a gesglir drwy fonitro yn hanfodol er mwyn sicrhau cyllid ychwanegol a gallai fod yn lasbrint ar gyfer prosiectau adfywio treftadaeth tebyg ar draws trefi gwledig Cymru. 


Trwy greu sylfaen dystiolaeth gadarn ac olrhain y newidiadau cymdeithasol, diwylliannol ac economaidd dros amser, mae'r prosiect mewn sefyllfa dda i ddenu buddsoddiad pellach a dangos manteision parhaol adfywio economaidd sy'n cael ei yrru gan dreftadaeth. Nid yw'r prosiect hwn yn ymwneud ag uwchraddio adeilad yn unig - mae'n hwb sylweddol i Aberystwyth, ei thrigolion, a'r rhanbarth ehangach, gan baratoi'r ffordd ar gyfer twf economaidd parhaus yng nghefn gwlad Cymru. 

Comments


bottom of page